---

Περιστασιακά, διαβάζω κάτι που προέρχεται από γονείς ή επαγγελματίες, το οποίο μου προκαλεί μία τόσο έντονη, ενστικτώδη αντίδραση που νιώθω την ανάγκη να παρατήσω οτιδήποτε κάνω και ανταποκριθώ. Το παρακάτω, πρόσφατο σημείωμα της Έμιλι μου τράβηξε την προσοχή:

"Γειά. Είμαι ιδιοκτήτρια ενός βρεφονηπιακού σταθμού κι έχω ένα μικρό -2,5 ετών- κοριτσάκι το οποίο κλαίει στα ψέματα σχεδόν όλη μέρα. Πραγματικά, από τις 9 ώρες που περνάμε μαζί, τις 5-8 τις περνάει κλαίγοντας. Ωστόσο, δεν έχει δακρύσει ποτέ και γίνεται άμεσα εκστατική όταν γίνεται/παίρνει αυτό που θέλει (πραγματική χαρά). Κλαίει για οποιαδήποτε αλλαγή, κλαίει για τη μαμά της, κλαίει όταν το μεσημεριανό φτάνει στο τέλος του (ξέρει ότι ακολουθεί η ώρα του μεσημεριανού ύπνου).

Της έχω φτιάξει μία γωνίτσα (το αποκαλούμε η γωνία του κλάματος –crying corner) όπου η ίδια μπορεί να πάρει την κουβέρτα της και να παίξει με παιχνίδια έως ότου νιώσει ότι μπορεί να επιστρέψει στο χώρο με τα άλλα παιδιά. Δεν αποχωρίζεται ΠΟΤΕ την κουβέρτα της, τα χάνει όταν πρέπει να βγάλει τα παπούτσια της επειδή βρίσκεται σε εσωτερικό χώρο και θέλει να φοράει το μπουφάν της όλη μέρα. Αυτά συμβαίνουν όλη την ημέρα.

Δεν κοιμάται το μεσημέρι και κλαίει καθ’ όλη τη διάρκεια του μεσημεριανού ύπνου. Αναγκάζομαι να τη μεταφέρω από το δωμάτιο του μεσημεριανού ύπνου ώστε τα άλλα παιδιά να μπορέσουν να ξεκουραστούν. Τη ρώτησα αν θα ήθελε να ξεκουραστεί στο κυρίως δωμάτιο μαζί μου και με χαρά είπε ναι. Πήγε υπέροχα την πρώτη μέρα (καθόταν στο πάτωμα με την κουβέρτα της, το κεφάλι της έγερνε συνεχώς από την εξάντληση, αλλά δεν κοιμήθηκε). Την επόμενη μέρα άρχισε πάλι το κλάμα. 

Η οικογένεια φαίνεται να αποτελείται από τους καλύτερους ανθρώπους στον πλανήτη. Είναι πολύ ευγενικοί και φιλικοί. Αλλά της μιλάνε μωρουδίστικα κλαψουρίζοντας . Κάνει «μαμ» το φαγητό της και πίνει από το «μπάμπα» της. Δε την αποκαλούν καν με το όνομα της (Λίλα), την αποκαλούν Λι-Λι με μία μωρουδίστικη, τραγουδιστή φωνή που κλαψουρίζει. Το παιδί μιλάει κι αυτό μόνο μωρουδίστικα κλαψουρίζοντας, επειδή μόνο έτσι της μιλάνε και οι ίδιοι.

Έχω μία θεραπεύτρια η οποία επισκέπτεται τον βρεφονηπιακό σταθμό και η ίδια λέει ότι το παιδί ουσιαστικά έχει tantrums (κρίσεις) όλη μέρα και ότι τη συμπεριφορά αυτή της την έχουνε μάθει – όποτε προσποιείται ότι κλαίει γίνεται/παίρνει πάντα αυτό που θέλει. Η μητέρα της επιβεβαιώνει, ότι όταν συμπεριφέρεται έτσι στο σπίτι όντως γίνεται/παίρνει αυτό που θέλει.

Αδυνατώ να κάνω αυτό το παιδί ευτυχισμένο. Θέλει να μείνει σπίτι με τη μαμά της (είναι εξαιρετικά ομιλητική και μας το λέει). Η θεραπεύτρια λέει ότι αυτό το ψεύτικο κλάμα αποτελεί χειραγώγηση και είναι κάτι που της το έχουν μάθει. Με συμβούλεψε να αγνοήσω το ψεύτικο κλάμα και να την επαινώ γενναιόδωρα για τις θετικές της συμπεριφορές, αλλά αυτές είναι τόσο σπάνιες!

Μισώ να βλέπω αυτό το παιδί να περνάει έτσι ολόκληρη τη μέρα του. Είναι η 5η εβδομάδα που έρχεται στο βρεφονηπιακό σταθμό. Έχω πάρα πολλά παιδιά που έρχονται την πρώτη τους μέρα φοβισμένα, κλαίγοντας αληθινά και τους παίρνει κάποιο χρόνο να βγουν από το καβούκι τους. Όλα προσαρμόζονται μέσα σε διάστημα 6 εβδομάδων και είναι τώρα όλα χαρούμενα μικρά παιδιά που εξακολουθούν να δέχονται τη φροντίδα μου καθημερινά.

Τίποτα από όσα έχω κάνει στην προσπάθεια μου να βοηθήσω αυτό το μικρό κορίτσι δεν είχε κάποιο αποτέλεσμα. Η μητέρα της την άφησε σήμερα το πρωί στις 8:30 και μου είπε ότι «ψευτοκλαίει» από την ώρα που ξύπνησε στις 6:30, ζήτησε συγγνώμη και την άφησε.

Αναρωτιέμαι αν το παιδί πρέπει να παραπεμφθεί για ψυχιατρική ή νευρολογική αξιολόγηση. Τα ‘χω χαμένα και νιώθω ότι απογοητεύω αυτή τη μικρή. Οποιεσδήποτε συστάσεις θα εκτιμηθούν.
Έμιλι"

Γειά Έμιλι.
Σίγουρα μπορώ να κατανοήσω πόσο δύσκολη είναι αυτή η κατάσταση για εσένα και το βρεφονηπιακό σου σταθμό και εκτιμώ την εμφανή σου συμπόνια για τη Λίλα. Σε παρακαλώ συγχώρεσε την ωμή ευθύτητα μου, αλλά η εκτίμηση της θεραπεύτριας σου με εξαγριώνει. Η Λίλα δεν χειραγωγεί εσένα ή τους γονείς της με ψεύτικα συναισθήματα. Κάνει αυτό που κάνουν πάντα όλα τα παιδιά – κάνει το καλύτερο που μπορεί για να λειτουργήσει στο δικό σας περιβάλλον. Ένα μικρό παιδί δεν έχει ούτε το ένστικτο ούτε την ικανότητά να *εκμεταλλευτεί/ καταχραστεί/κοροϊδέψει /εμπαίξει καταστάσεις και ανθρώπους (*game the system). Αντίθετα, θα κάνει ο,τι μπορεί με όσα γνωρίζει για να προσαρμοστεί σε αυτό το περιβάλλον. 

Οι αντιλήψεις μας για τα παιδιά και τη συμπεριφορά τους είναι μια κρίσιμη αφετηρία για οποιαδήποτε ακριβή αξιολόγηση. Αυτό που βλέπουμε, πάντα θα καθορίζει το πώς θα ανταποκριθούμε, και σε αυτό το σημείο είναι που η θεραπεύτρια σας τα αντιλαμβάνεται όλα λάθος. Εν συνεχεία, επιδεινώνει το λανθασμένο συμπέρασμά της, ότι αυτό το μικρό παιδί είναι χειριστικό, συμβουλεύοντας σας να χειριστείτε κι εσείς το παιδί! Σου προτείνει να προσπαθήσεις να διαχειριστείς τη συμπεριφορά της με υπερβολικό έπαινο (που ακόμη και το μικρότερο βρέφος θα αναγνώριζε ότι είναι μη αυθεντικός) και χρησιμοποιώντας επιλεκτική έλλειψη προσοχής.

Παρόλο που συγκεκριμένη προσέγγιση μπορεί να αποδώσει με κουτάβια ή ποντίκια εργαστηρίου, η Lila είναι ένα πλήρως συνειδητοποιημένο, ευεπηρέαστο και ευκολόπιστο ανθρώπινο ον. Χρειάζεται και αξίζει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο. Χρειάζεται να οικοδομήσει ανθρώπινες σχέσεις με τους φροντιστές της που - όπως όλες οι υγιείς σχέσεις - οικοδομούνται με ειλικρίνεια, ενσυναίσθηση και εμπιστοσύνη.

Οκ, τέλος το ξέσπασμα. Ορίστε μερικές συγκεκριμένες λεπτομέρειες που προτείνω για τη βοήθεια της Lila:

Ξεκούραση
Η Λίλα ακούγεται σαν να έχει ένα υπερβολικό έλλειμμα ύπνου, οπότε δεν είναι περίεργο ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ή ακόμη και να χαλαρώσει αρκετά ώστε να αποκοιμηθεί. Η υπερβολική κόπωση έχει τέτοια αποτελέσματα. Ίσως οι γονείς της να δυσκολεύονται να της θέσουν όρια για την ώρα του ύπνου.

Μπορεί να αγωνίζονται να παρέχουν ένα ασφαλές, προβλέψιμο περιβάλλον για τον ύπνο. Πιθανότατα αποτελεί πρόκληση γι' αυτούς (όπως και για τους περισσότερους από εμάς)  να αποδεχτούν όλα τα άβολα/αρνητικά συναισθήματα της Λίλα και να επιτρέψουν σε αυτά να εκφραστούν πλήρως. Όμως, η πλήρης έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων είναι κρίσιμη για τη Λίλα ώστε να μπορεί να κοιμάται, να τρώει, να παίζει και γενικά να λειτουργεί καλά. Ως φροντιστής της, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείς να κάνεις για να της παρέχεις ένα υγιές περιβάλλον που προσφέρεται για ύπνο, και ακούγεται σαν να τα κάνεις ήδη.

Έτσι, θα επικεντρωθώ στην αποδοχή των συναισθημάτων της...

Εξομάλυνση της ροής των συναισθημάτων
Δεν πιστεύω ότι είναι η θέση μας ή έστω ελάχιστα χρήσιμο/βοηθητικό να αποφασίσουμε εάν τα συναισθήματα ενός άλλου ατόμου είναι πραγματικά. Η βέλτιστη ανταπόκριση είναι πάντα να αποδεχόμαστε και να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων όπως κι αν αυτά εμφανίζονται/εκφράζονται - απλώς αποδέξου και μην προσπαθείς να «χειριστείς» αυτά τα συναισθήματα.

Όπως έχω μοιραστεί σε πολλές από τις αναρτήσεις και τα podcast μου, η αποδοχή δεν είναι ένα ενεργό ρήμα. Δεν σημαίνει εγκαταλείπω τα πάντα για να διευκολύνω ένα παιδί (εκτός αν προφανώς είναι τραυματισμένο). Δεν σημαίνει ότι πρέπει να σκύψουμε και να μιλάμε με χαλαρωτική φωνή μέχρι το παιδί να αισθανθεί καλύτερα. Ενώ είναι ωραίο να το κάνουμε αυτό μερικές φορές όταν είμαστε διαθέσιμοι, η εγκατάλειψη των πάντων μπορεί να καταδεικνύει μια υπερ-ανησυχία, προβάλλοντας τα συναισθήματα ενός παιδιού σαν οι εκφράσεις του και τα συναισθήματα του να είναι ένα αφύσικο γεγονός και όχι μια κανονική, κυκλική ροή διάθεσης και συναισθημάτων.

Θα σταματούσα επίσης να της ζητάω να μεταφερθεί σε ένα ιδιαίτερο μέρος για να εκφράσει τα συναισθήματά της. Θα βοηθήσει κι εσένα και την οικογένεια της να εξομαλύνετε τα συναισθήματα της, αν μπορείτε με αυτοπεποίθηση να συνεχίσετε ότι κάνατε μαζί με τη Λίλα σε οποιαδήποτε διάθεση κι αν βρίσκεται.  "Φαίνεται σαν να νιώθεις οτι δε θέλεις να βγεις έξω μαζί μας αυτή τη στιγμή. Το αντιλαμβάνομαι! Θα σου δώσω ένα χέρι βοήθειας γιατί σε θέλουμε μαζί μας". Αν αντιστέκεται:" Πω πω, πρέπει να είναι πολύ δύσκολο για σένα. Δε θέλεις να έρθεις έξω". Ενώ αναγνωρίζεις αυτά της τα συναισθήματα, ευγενικά και με αυτοπεποίθηση βοήθησε την να κινηθεί μαζί σου.

Ακόμη και με την υπομονή και τις γενναίες προσπάθειες σου, είναι αλήθεια ότι δε μπορείς, όπως λες, να κάνεις τη Λίλα ευτυχισμένη. Κανείς από εμάς δεν έχει αυτή τη δύναμη πάνω σε ένα άλλο άτομο. Η καλύτερη μας ευκαιρία να ευνοήσουμε την ευτυχία είναι να καταστήσουμε στόχο μας να αποδεχτούμε πλήρως και να εμπιστευόμαστε κάθε συναίσθημα που παρουσιάζεται. Η αποδοχή είναι ο καλύτερος οικοδόμος σχέσεων και η σχέση σου με τη Λίλα θα της προσφέρει μια αίσθηση άνεσης και θα μειώσει το άγχος της.

Όπως είπα, δεν θα μπορούσα να διαφωνήσω περισσότερο με την αντίληψη της θεραπεύτριας, οτι η Λίλα είναι χειριστική, αλλά συμφωνώ ότι μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς της είναι το αποτέλεσμα μάθησης. Όλα όσα κάνουμε ως γονείς διδάσκουν στα παιδιά κάτι για μας, για τους εαυτούς τους και γενικότερα για τις σχέσεις ...

"Ξε-μαθαίνοντας" την ανικανότητα και βρίσκοντας δύναμη
Από την περιγραφή των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στη Λίλα και τους γονείς της, φαίνεται ότι της συμπεριφέρονται σαν βρέφος. Εικάζω ότι έχει συνηθίσει να της συμπεριφέρονται ως ένα βρέφος απαιτητικό , ανήμπορο και άξιο λύπησης παρά ως ένα ισχυρό παιδί που μοιράζεται ισχυρές απόψεις. Και πάλι, οι αντιλήψεις μας έχουν μεγάλη σημασία. Όχι μόνο καθορίζουν τις αντιδράσεις μας σε μία συγκεκριμένη συμπεριφορά, αλλά τείνουν επίσης να γίνουν αυτοπροσδιοριζόμενες για τα παιδιά. Έτσι, όταν αντιλαμβανόμαστε ένα μικρό παιδί ως αδύναμο, απαιτητικό, αβοήθητο, μπορεί να αρχίσει να πιστεύει αυτά τα πράγματα για τον εαυτό του. Ακούγεται σαν η Λίλα να έχει υιοθετήσει αυτή την ταυτότητα.

Έτσι, αντί να απευθυνθούμε στο «καημένο μωρό», θα κοιτούσα και θα απευθυνόμουν στο ισχυρό παιδί μέσα της: «Ακούω να λες « όχι », δεν θες να φύγει η μαμά σου. Δεν θες να το κάνει αυτό... Πω πω, ακούγεται σα να διαφωνείς έντονα με αυτή την απόφαση. Πραγματικά είναι τόσο δύσκολο, όταν δεν παίρνουμε αυτό που θέλουμε, έτσι δεν είναι; "΄. Δεν θα έλεγα όλα αυτά μαζεμένα, αλλά αυτή είναι η κατεύθυνση και το πνεύμα. Και θα τα έλεγα με τρόπο που να την ενθαρρύνει να εκφράζεται δυναμικά παρά στεναχωρημένα και αβοήθητα. Δείτε το ισχυρό κορίτσι μέσα της. Προσκαλέστε την στο δωμάτιο. Κάθε παιδί κρύβει δύναμη μέσα του, και αυτό πρέπει να αναγνωρίζεται.

Σταματήστε να το αντιλαμβάνεστε ως "ψεύτικο κλάμα" και, αντίθετα, δείτε ένα υγιές κορίτσι με μια υγιή παιδική βούληση. Η καλλιέργεια αυτής της της εικόνας θα την απελευθερώσει.

Η Λίλα φαίνεται να βρίσκεται σε πολύ καλά χέρια. Δε την απογοητεύεις! Νομίζω ότι θα δεις σύντομα μια αλλαγή, αλλά αν συνεχίσεις να έχεις ανησυχίες, μπορείς να εξετάσεις το ενδεχόμενο να αναζητήσεις περαιτέρω αξιολογήσεις. Ευχαριστώ που επικοινώνησες μαζί μου.

Πηγή: http://www.janetlansbury.com/2016/10/fake-crying-and-manipulation/

Επιμέλεια & Μετάφραση κειμένου: Εμμανουηλίδου Βασιλική

Χώρος Συμβουλευτικής & Ψυχολογικής Υποστήριξης Παιδιών, Εφήβων & Ενηλίκων
Μανδηλαρά 22, 1ος όροφος, Λάρισα  Τηλ: 6946704834